1. Wangenan Sisindiran
Sisindiran mangrupa hiji kabinangkitan
pikeun urang Sunda.
Séké sélér séjén ogé barogaeun kabinangkitan anu sarimbag jeung urang Sunda.
Hirup huripna sisindiran méh teu kapapay, teuing saha nu ngamimitian jeung ti
iraha dimimitianana.
Sisindiran téh kaasup wangun
sastra pituin Sunda jadi hartina hasil
kabinangkitan pituin urang Sunda, malah lain ngan urang Sunda wungkul tapi
bangsa Indonesia (dina basa Indonésia
sisindiran téh=pantun). Sisindiran nurutkeun tatabasa mah (wangunan kecap)
kaasup kecap rajékan dwipurwa, asal kecapna tina sindir. Sindir dihartikeun salaku kecap atawa omongan anu
henteu langsung ka nu dimaksud (henteu togmol) tapi dibalibirkeun (ngomong
malibir).
2. Sisindiran dina Basa Sunda
jeung Pantun dina Basa Indonesia
Saméméh
diguar hal sisindiran ayeuna rék dibandingkeun heula nu disebut
sisindiran di Sunda jeung pantun dina basa Indonésia.Contona ieu di handap.
Kacang
kandel gégébéngan
Gararing
dina jajaran
Lamun
resep nyéngcéléngan
Sok
ginding dina lebaran
Dina
basa Indonesia sisindiran téh disebut pantun, contona ieu di handap.
Dibawa
itik pulang petang
Dapat di
rumput bilang-bilang
Melihat
ibu sudah datang
Hati cemas
jadi hilang
Ku
nengetan conto di luhur, tétéla pisan pantun dina
basa Indonesia
jeung sisindiran téh sarua,
boh wangunna boh pasipatanananu béda ngan basana.
3. Wangun jeung Unsur Intrinsik
Sisindiran
a.
Nilik iketanana atawa
wangunanna, sisindiran téh aya tilu rupa nyaéta:
1)
wawangsalan (bangbalikan);
2)
rarakitan; jeung
3)
paparikan.
b. Nilik
unsur intrinsik sisindiran téh aya tilu rupa nyaéta:
1) piwuruk;
2) lulucon;
jeung
3) asmara.
a. Wawangsalan
|
Wawangsalan asal kecapna tina wangsal, ari wangsal
sawanda jeung wangsul. Wangsul = balik, nu matak wawangsalan disebut ogé bangbalikan.
Bangbalikan diwangun ku (sajajar) cangkang jeung (sajajar) eusi. Lobana
engang unggal jajaran biasana dalapan engang,
|
Contona di handap.
Kembang
bodas buah bunder
Ngaheruk
nya pipikiran (jeruk)
Cangkangna-----kembang bodas buah bunder
Eusina-------------ngaheruk nya
pipikiran
Anu dimaksudna teh-----Jeruk
engang ruk ayana dina eusi nyaéta dina kecap ngaheruk.
(1) Beulit cinggir simpay réma
Ulah lali
ka sim abdi (Ali)
Sumber: media-hamil.blogspot.com
(2) Daun tuhur na tangkalna
Ari
ras ku milik diri (kararas)
(3) Gedong ngambang di sagara
Ulah kapalang aya béla (kapal)
(4) Nyiruan genténg cangkéngna
Masing
mindeng pulang
anting
(papanting)
Pikeun néangan anu dimaksud téh nyokot tina salahsahiji
kecap nu aya dina eusi. Ari anu jadi soalna nyaéta kecap-kecap anu aya dina
cangkang. Jadi,
cangkang téh mangrupa tarucing anu kudu diteguh. Dina neguh anu dimaksud téh
biasana urang niténan engang-engang mana kira-kirana anu luyu jeung cangkang,
jadi salawasna urang téh balik deui, balik deui kana cangkang téa. nu matak
sisindiran sarupa kieu disebut bangbalikan atawa wawangsalan, lantaran dina
neguh téh salawasna kudu balik ninténan
kecap-kecap anu aya dina cangkang,
Wawangsalan (bangbalikan) téh aya dua rupa nya éta 1) bangbalikan lanjaran, jeung 2) bangbalikan dangding.
1)
Bangbalikan
Lanjaran
|
Bangbalikan lanjaran nyaéta bangbalikan anu henteu
didangdingkeun. Jadi, ngaleunjeur baé, malah sok dipaké dina basa sapopoé, ngan
biasana upama dipaké dina baa sapopoé mah sok tara
diteruskeun kana eusi, cukup ku cangkang wungkul. Nu matak disebut bangbalikan
lanjaran ogé. (lanjaran sawanda jeung
leunjeuran, teu sarua jeung lancaran).
|
Contona:
(a) Ngadéngébéja kitu téh kuring
mah bati ngembang kudu baé, da puguh teu nyaho mimitina
(b) Ih nyarita téh bet teu puguh
monyét hideungna, hanas didéngékeun.
(c) Na dagangan téh bét ngembang
awi
2) Bangbalikan Dangding
Bangbalikan dangding nyaéta
bangbalikan anu disusun diwangun dangding, contona ieu di handap.
Dina Pupuh Kinanti
Di
Cikajang aya gunung
Asa
paturay jasmani
Kalong
leutik saba leuweung
Bawaning
sumedot pikir
Kembang
biru di astana
Abot pisan
jeung nu asih
b. Rarakitan
Sarakit
ngandung harti sepasang. Rarakitan sisindiran anu cangkangna sarakit, eusina
sarakit. Sok rajeun aya sisindiran anu cangkangna sarta eusina leuwih ti dua
kalimah, nu kitu ogé rarakitan kénéh. Aya deui anu minangka jadi tanda
rarakitan téhnyaéta sawatara kecap dina cangkang sok dipénta deui dina eusina. Rarakitan téh eusina aya nu ngandung:
1)
rarakitan piwulang;
2)
rarakitan lulucon; jeung
3)
rarakitanasmara.
Ieu di handap
conto-conto rarakitan.
a. Rarakitan Piwulang
1)
Méméh
ngagelarkeun kasur
Samak heula
ambéh
rinéh
Méméh nyaritakeun batur
Tilik
heula awak manéh
b.
Rarakitan
Lulucon
Sisindiran boh rarakitan
atawa paparikan anu ngandung lulucon disebutna sésébréd.
Geura ieu conto-conto
rarakitan anu ngandung lulucon.
1)
Pribumi nu ngajul jeruk
Kuring mah
niiran
Pribumi ulah rék giruk
Kuring arék sisindiran
c.
Rarakitan
Asmara
1)
Ka mana nya nyiar payung
Sakieu panas poéna
Ka mana nya nyiar duyung
Sakieu panas haténa
c. Paparikan
Paparikan asal kecapna parik. Kecap parik
sawanda jeung parek, anu hartina deukeut. Jadi, paparikan téhnyaéta
sisindiran anu diwangun ku dua jajar atawa leuwih cangkang jeung dua jajar
(leuwih) eusi. Dina paparikan mah biasana anu diarah téh pedeukeutna sora
(sada) dina cangkang jeung sora-sora (sada) dina eusi.
Conto paparikan saperti kieu.
Panyingkiran Jatitujuh
Ngaliwat ka sasak
beureum
Pipikiran teu
paruguh
Ngemutan nu acuk
beureum
Nurutkeun eusina, paparikan téh aya tilu
nyaéta: 1) paparikan piwulang; 2) paparikan
asmara; jeung 3) paparikan
lulucon.
1) Conto Paparikan Piwulang
Samping
kageutahan dukuh
Dikelab
dikacaikeun
Nu matak
manéh
sing kukuh
Papatah
guru imankeun
Saméméh
ngamparkeun kasur
Samak
heula ambeh rinéh
Saméméh
nyalahkeun batur
Ragap
heula awak maneh
2) Conto Paparikan Asmara
Pipiti
dibungawari
Téténong dibobokoan
Lalaki
jaman kiwari
Hadé omong pangoloan
3) Conto Paparikan lulucon
Baju
tablo dibulao
Kembangna
katuncar mawur
Ari bogoh
ti baréto
Terang-terang
geus ku batur
Tidak ada komentar:
Posting Komentar